I- GİRİŞ
Amme alacakları; kamu kurumlarının kanunlarla konulmuş olan vergi ve diğer alacaklarını ifade eder. Bu alacakların nasıl tahsil edileceğini; tahsil edilememesi durumunda hangi yolların izleneceği ise 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında kanunla (AATUHK) düzenlenmiştir.6183 sayılı kanun birinci maddesinde bu kanuna tabi kamu tüzel kişileri ve konu kapsamına giren alacaklar açıklanmıştır. Bu yazımızda Vergi Usul Kanunu (VUK) ve Amme Alacakları Tahsil Usulü Hakkında Kanun da yer alan Limited Şirket ve Anonim Şirketlerinin ödenmemiş vergiler karşısında şirket ortaklarının sorumlulukları ele alınmıştır.
Bilindiği üzere tüzel kişiler her konuda kanuni temsilciler vasıtasıyla temsil edilirler. Kanuni Temsilciler; Limited Şirketlerde müdürler, Anonim Şirketlerde ise yönetim kurulu organıdır. Buna paralel olarak vergi kanunlarında da bu düzenleme yerini almıştır. Konuyla ilgili düzenleme VUK. 10. maddesinde yerini almış olup,. Buna göre; tüzel kişilerin vergi mükellefi veya vergi sorumlusu olmaları halinde bunlara düşen ödevler kanuni temsilciler tarafından yerine getirilir. Bu ödevleri yerine getirmemeleri yüzünden mükelleflerin veya vergi sorumlularının varlığından kısmen veya tamamen alınamayan vergi ve buna bağlı alacaklar ( Vergi, Vergi Cezası, Gecikme Faizi, Gecikme Zammı ) Kanuni ödevlerini yerine getirmeyen kanuni temsilcilerin mal varlığından alınır, denilerek hükme bağlanmıştır. A.A.T.U.H.K. da ise durum iki ayrı maddede düzenlenmiştir. 35. maddede Limited.Şirketler için ayrıca hüküm konulmuşken mükerrer 35. maddede vergi usul kanuna paralel bir düzenleme yapılmış olup tahsil edilememiş veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağı kanuni temsilcilerden alınacağı belirtilmiştir. Tüzel kişileri Limited Şirket açısından ayrıca ele aldığından dolayı bizde konuyu limited şirket ve Anonim Şirket olarak ayrı ,ayrı ele aldık.
II - LİMİTED ŞİRKET ORTAKLARININ AMME ALACAĞI KARŞISINDAKİ SORUMLULUKLARI
Limited şirketler Türk Ticaret Kanunun (TTK) 503.-512. maddelerine göre kurulmuş tüzel kişiliğe sahip sermaye şirketlerdir. Yukarıda bahsedildiği üzere söz konusu tüzel kişilik kanuni temsilcileri vasıtası ile temsil edilirler.limited şirketlerde kanuni temsil müdürlere aittir.(TTK.540) Müdürler, şirket ortaklarından olabileceği gibi şirket ortağı olmayan dışarıdan atanmış kanuni ehliyeti olan diğer şahıslarda olabilirler.(TTK.541) Ayrıca TTK.540. maddesine göre ana mukavelede bir temsil belirlenmemişse bütün ortaklar müdür sayılırlar. Kanuni temsilciler şirketi her konuda borç ve yükümlülük altına sokabilirler.Vergi karşısında da durum farklı değildir.şirketin vergi beyannamelerini düzenleyen ve bu beyanların doğruluğundan tamamen şirketin idaresi sorumludur.AATUHK mükerrer 35. maddedeki düzenleme de bu kapsamda olup ödenmemiş vergi ve cezalardan şirketin idaresi mesul tutulmaktadır. AATUHK 35. maddesi ise limited şirketleri diğer tüzel kişilerden ayırarak bütün ortakları sorumlu tutmaktadır.
AATUHK 35. maddesi 29.07.1998 tarih ve 4369 sayılı kanun ile değişmeden önceki şekli ile limited şirketin Türk Ticaret Kanunundaki tarif ve yapısına daha uygun iken 4369 sayılı kanun ile değiştirilerek bu günkü şekli verilmiştir. Değişmeden önceki şekline göre; Limited şirket ortağının amme alacağı karşısındaki sorumluluğu ortakların sermaye miktarı ile sınırlı idi. örneğin; Bir şirketin 100.000. YTL amme borcu olduğunu, şirket sermayesinin 50.000. YTL olduğunu ve şirket orağı olan Bay K ‘nın %10 hisseye sahip olduğunu düşünürsek Bay K ‘nın sermaye miktarının 5.000 YTL olduğundan dolayı amme alacağı karşısında sorumluluğu 5.000YTL ile sınırlı idi. Bu düzenleme 29.07.1998 tarihinden önceki borçlar için halen geçerlidir.
29.07.1998 tarih ve 4369 sayılı kanun ile değişen AATUHK 35. maddesine göre; Söz konusu mükellef veya vergi sorumlusu Limited Şirket ise Limited Şirketin kendi varlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacağı ortakların sermaye hisseleri oranında her bir ortağı ayrı, ayrı sorumlu tutmaktadır. Böylelikle Limited şirket ortağı amme alacağı karşısında koyduğu sermaye miktarı ile sınırlı değil, borcun tamamından hissesi oranında doğrudan doğruya sorumlu tutulmaktadır.Bu durumda yukarıda verilen örneğe göre Bay K ‘nın sorumluluğu; toplam borç tutarının sermaye hissesi oranında olacağın dan dolayı ( Toplam Borç 100.000. YTL . hisse oranı %10 = 10.000YTL) Bay K ‘nın borcu 10.000.YTL olacaktır.
Ayrıca 06,06,2008 tarih ve 5766 Sayılı kanunla AATUHK 35. maddesine ilave edilen hükümle birlikte son şeklini almış olup hissesini devir eden ortakla birlikte devir alan ortak da limited şirketin devir öncesi ödenmemiş veya ödenmeyeceği anlaşılan amme alacağından hisseleri oranında müteselsil olarak sorumludur.
Örneğin; Bir limited şirketin hissesini devir alan Bay K devir öncesinde şirketin borçlu olması halinde veya sonradan inceleme sonucu doğacak fark vergi ve cezalar limited şirketin kendi mal varlığından tahsil edilemez ise veya tahsil edilemeyeceği idarece anlaşılmış ise devir eden limited şirket ortağı ile birlikte devir alan Bay K da borcun tamamından hisse oranına isabet eden kısım kadar müteselsil olarak sorumlu olacaktır.
Bir limited şirket ortağı aynı zaman da şirketin müdürü olarak ta görünüyorsa ise AATUHK hükümlerine göre iki şekilde sorumlu olacaktır.
1-Şirket ortağı olduğundan dolayı sermaye hissesi oranında sorumlu olurken,(AATUHK 35.Mad) diğer taraftan
2- şirketin kanuni temsilcisi olarak da tamamından sorumlu olacaktır. (AATUHK mükerrer 35. mad.)
Bu işlemler yapılırken sırası ile önce limited şirket tüzel kişiliği borcunu ödememiş olması durumun da İdare tarafından limited şirketin kanuni adresine ödeme emri tebliğ edilerek yasal takip başlatılır. Aramalara rağmen şirket bulunamıyor ise, veya şirkete gidilmesine rağmen Limited şirketin kendi mal varlığı yoksa veya mal varlığı borcun ödenmesini karşılamayacak durum da ise kalan amme alacağı için müdürlere ve ortaklara hisse oranlarına isabet edecek borç miktarı yeniden ödeme emri ile tebliğ edilerek yasal süreç başlatılır.
III - ANONİM ŞİRKET ORTAKLARININ AMME ALACAĞI KARŞISINDAKİ SORUMLULUKLARI
Anonim Şirketler TTK 269. -278. maddelerine göre kurulmuş tüzel kişiliğe sahip sermaye şirketlerdir.Anonim Şirketler genellikle büyük ortaklıkların kurulmasına uygun bir formata sahiptir. Anonim şirketler de kanuni temsilciler vasıtası ile temsil edilmekte olup temsil organı Yönetim kurulu dur.( TTK.317) Yönetim kurulu en fazla üç yıl için seçilir süresi biten yönetim kurulu üyeleri ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa yeniden seçilebilir. Anonim şirketlerde vergi (amme alacağı) açısından temsil edilme ve sorumluluk uygulaması daha doğru uygulanmaktadır.
Anonim şirket ortaklarının hisse oranları ( büyük hisse veya küçük hisse ) ne olursa olsun yönetim kurulunda olmadıkları sürece vergi acısından hiçbir sorumlulukları yoktur. Sorumluluk tamamen yönetim kurulu üyelerine aittir.
A.A.T.H.K. mükerrer 35. md. ye göre’’ Tüzel kişilerle, küçüklerin ve kısıtlıların vakıflar ve cemaatler gibi tüzel kişiliği olmayan teşekküllerin mal varlığından tamamen ve kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan amme alacakları kanuni temsilcilerin ve teşekkülü idare edenlerin şahsi mal varlığından tahsil edilir.’’ 06.06.2008 tarih ve 5766 sayılı kanunla yapılan ilavede ise borcun doğduğu ve ödenmesi gerektiği zamanlarda kanuni temsilcilerin farklı olması halinde amme alacağının ödenmesinden müteselsil olarak sorumlu tutulurlar. Yani yönetim kurulunun değişmesi halinde tüzel kişiliğin borcu var ise veya o dönemle ilgili inceleme sonucu sonradan tahakkuk ettirilecek vergi borcu oluşması durumunda Anonim şirketin kendi malvarlığından tahsil edilemez ise veya tahsil edilemeyeceği idarece tespit edilmesi halinde eski yönetim kurulu üyeleri ile yeni yönetim kurulu üyeleri müteselsil olarak birlikte borcun tamamından sorumlu olacaklardır. Yönetim kuru kendi aralarında bir murahhas üye tayin etmişler ise ( ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmiş olması şarttır) sorumluluk tamamen murahhas üyeye ait olup diğer yönetim kurulu üyeleri borçtan sorumlu olmayacaklardır. Eğer murahhas üye yoksa borcun tamamından yönetim kurulu üyelerinin tamamı müteselsil olarak sorumludurlar. Yönetim kurulu üyelerine gidilebilmesi için Borcun Anonim Şirket Tüzel kişiliğince ödenmemiş olması idarece yasal takibe başlanılmış olması ve Anonim şirketin bulunamaması, Anonim şirketin kendi malvarlığının olmaması veya mal varlığının borcu karşılayamayacak durumda olması tespit edilmelidir.
IV – SONUÇ
Anonim şirketlerde , limited şirketlerde tüzel kişiliğe sahip sermaye şirketleridir. Her ikisi de kanuni temsilciler vasıtası ile temsil edilirler Anonim şirketlerde yönetimde olmayan ortağın hiçbir sorumluluğu yoktur . Sorumluluk; tamamen yönetim kuruluna aittir. Limited şirketlerde ise müdürler borcun tamamın dan sorumlu olurken müdürlük görevi olmayan diğer ortaklar ise sermaye hisseleri oranında sorumludurlar.
Kaynak: http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/coskun/001/